Tekst kazalny Łk 18,31-43, 

Tłumaczenie:

 31 Zabrawszy zaś [z sobą] dwunastu powiedział do nich:

                Oto podchodzimy do Jerozolimy

                i będzie-dokończone wszystko co napisane przez proroków Synowi Człowieka

32            Będzie-wydany bowiem narodom

                i będzie-wydrwiony,

                i będzie-znieważony,

                i będzie-opluty

33            i ubiczowawszy zabiją go,

                i dnia trzeciego powstanie

34 I oni nic [z] tego nie-pojęli

     i była mowa ta zakryta przed nimi

     i nie poznali [tego] co powiedziane

 

35 I stało się zaś w [czasie] zbliżania się go do Jerycha:

    ślepiec jakiś siedział przy drodze żebrząc.

    Usłyszawszy zaś, jak tłum przechodzi,

    wywiadywał się

            co to jest

37 Przekazali zaś mu,

            że Jezus Nazareńczyk obok-przechodzi

38 I wołał mówiąc:

               Jezu, Synu Dawida, zlituj się [nade] mną!

39 I (na-przedzie-)prowadzący gromili go,

              aby uciszył się.

     On zaś [o] wiele bardziej krzyczał: 

                         Synu Dawida, zlituj się [nade] mną!

40 Stanąwszy zaś Jezus polecił [by] on był-(przy)prowadzony do niego

     Jak zbliżył się zaś on, zapytał go:

41           co ci chcesz bym-uczynił?

     Ten zaś powiedział:

                Panie, abym znowu-widział*.

42 I Jezus powiedział mu:

               Masz-znowu-widzieć*! Wiara twoja zbawiła cię.

43 I natychmiast znowu-widział*

     i podążał za nim chwaląc Boga.

    I wszystek lud patrząc oddał wielbienie Bogu

 

Objaśnienia do tłumaczenia (tylko 18,31-34):

 

-w.31a: part. aor. od paralambano – zabrać, wziąć, podkreśla tu wyruszenie – w tym przypadku w dalszą (por. 9,51) – drogę Jezusa z dwunastoma; oznacza odseparowanie od wszystkich innych, którzy spotykali Jezusa – por. 9,10 (apostołów na osobności do Betsaidy); 9,28 (Piotra, Jana i Jakuba na górę „Przemienienia”)

-w.31a: oi dodeka – dwunastu to osoby przez Jezusa wybrane spośród uczniów i nazwane apostołami – por. 6,31; są najbliżej Jezusa – por. 8,1; otrzymują od niego moc i władzę – por. 9,1; ale też „niefortunnie” interweniują – por. 9,12 (scena nakarmienia 5 tys.), w jednego z nich wszedł szatan – por. 22,3.47

-w.31b: idou – Oto! Popatrz! Zobacz!  jest częstym środkiem narracyjnym w Mt i Łk; gramatycznie jest imp. aor. od orao – patrzeć, widzieć, obserwować, postrzegać zmysłem wzroku; w Łk może oznaczać poselstwo od Boga (por. np. 1,20.31.36 i in.), uroczyste obwieszczenie (np. 1,38.44.48; 2,10.25; 18,28; 19,8; 22,38; 23,14.15 – Piłat i Herod o Jezusie), początek zbawczego wydarzenia (np. 5,12.18; 7,12.37; 8,41 9,30 i in; 22,47 – pojmanie Jezusa; 23,50 – Józef z Arimatia; 24,4 – przy grobie; 24,13 – droga do Emmaus), a w ustach Jezusa przeważnie mowę o charakterze eschatologicznym, o sądzie (np. 6,23; 7,27.34; 10,3; 10,19; 11,31.32.41; 13,30.32.35; 17,21x2.23x2; 22,31 – o zaparciu się Piotra; 23,29), w podobieństwach (13,7; 15,29; 19,20) i w proroctwach  (22,10 – o Wieczerzy, 22,21 – o Judaszu) oraz w przyobiecaniu Ojca w 22,49.

-31b: anabaino to dosłownie wchodzić pod górę, też wznosić się, podnosić się, wstawać, róść, pojawiać się; por. 19,28; 24,38

-31c: „skończyć”, „dokończyć” to podstawowe znaczenie teleo, oznacza koniec szeregu zdarzeń lub aktywności, osiągnięcie punktu docelowego; też „czynić coś kompletnym”; u Łk: w 1,45 w formie rzeczownika w odniesieniu do [rzeczy]powiedzianych Marii przez Pana; w 2,43 o dniach święta; w 12,50 Jezus o udręce swej misji, pragnie, by się dokończyła; w 13,32 (2x; 1x jako apotelo) Jezus o dokonywaniu uzdrowień obok wypędzania demonów przed wejściem do Jerozolimy, gdzie zostanie zabity (por. 13,31.33.34); w 22,37 (2x) Jezus mówi:  „co napisano musi się dokończyć we mnie”!; jednak w odniesieniu do pisma Łk używa też piplemi i pleroo – wypełnić, spełnić (4,21; 21,22; 24,44) 

-31c: czasownik teleo jest w liczbie pojedynczej, ale panta ta gegrammena tłumaczone jako „wszystko co napisane” to dosłownie. „wszystkie te [słowa?] już-napisane”, tak samo jest w w.34a – „nic z tych”- i w.34c – „tych powiedzianych”, ale tłumaczę konsekwentnie w liczbie pojedynczej

-32a: tłumaczę „narodom”, a nie „poganom”, w nawiązaniu do 9,44: Syn Człowieka wkrótce będzie wydany w ręce człowieka (ten sam rdzeń w l.mn. – ludzi); w tym aspekcie Żydzi też do nich należą – por. 9,22; 22,4.21n.48 (to Judasz „wydaje” Jezusa); 23,25 (Piłat, ale woli Żydów); 24,20 (arcykapłani i władcy); w paralelnych tekstach u Mk 10,32nn i Mt 20,17nn „poganie” mogą mieć uzasadnienie, bo tradycyjny przekaz był taki, że Jezus najpierw był wydany władzom żydowskim, a te wydały go poganom, czyli Rzymianom; (panta) ta ethne – „wszystkie narody” w Łk 12,30; 21,24.25; 22,25, a szczególnie 24,27 wskazuje raczej na wszystkich ludzi, a nie nie-Żydów; Żydzi są jednym z narodów – 7,5; 23,2

-32b: fut.pass. od empaizo – kpię, drwię, wyśmiewam, robię sobie żarty

-32c: fut pass od hybrizo – znieważam, hańbię, lżę; hybris to pycha, buta, hardość, bezczelność

 

Analiza:

Dlaczego połączono te perykopy w jeden tekst kazalny? Wydają się być osobnymi fragmentami - z każdorazowo dobrze zaznaczonym narracyjnie początkiem i końcem, o zupełnie różnym charakterze i tematyce. Pierwszy to słowa Jezusa o sobie samym jako Synu Człowieczym poprzedzone krótkim narracyjnym wprowadzeniem i podsumowane obszernym opisem „reakcji” słuchaczy. Drugi to rozbudowane opowiadanie o cudzie uzdrowienia ślepego: ze wstępem, rozwinięciem akcji i „hymnicznym” zakończeniem, z centralnym dialogiem Jezusa ze ślepcem. Obydwa są dobrem wspólnym dla Mk, Mt i Łk, ale bezpośrednio sąsiadują ze sobą tylko u Łk. Dopiero w trakcie analizy odkrywałam coraz więcej związków zarówno na poziomie słownictwa, jak i metaforyki.

Nie zdążyłam niestety sprawdzić pojęć w drugiej części. Poprzestaję więc na zewnętrznych nielicznych obserwacjach.

 

Liczba dwanaście w ewangeliach może mieć tylko jedną konotację: dwunastu plemion Izraela (22,30), które tworzyły cały ! (wszystek) lud Boga. W ewangeliach nie pełni roli stylistycznej jako zamiennik lub zbiorczy skrót innych określeń, lecz podkreśla, że chodzi o cały Kościół, nowy lud Boga. To Jezus go stwarza. Są przez niego wybrani, „wyposażeni” w jego „ boskie atrybuty” i posłani do głoszenia Królestwa Boga i uzdrawiania (por. 6,3; 9,1).

Specjalnie dla dwunastu przeznaczone są słowa Jezusa.  idou przykuwa uwagę, jest uroczystym obwieszczeniem, każe oczekiwać zbawczych wydarzeń. Dotąd były to cuda uzdrowień, wskrzeszeń i egzorcyzmów. Zwraca uwagę liczba mnoga czasownika w odróżnieniu od dotychczasowych - w 9,51.53; 13,22; 17,11 i późniejszych – 19,28 wskazań na drogę Jezusa do Jerozolimy

Jerozolima rzeczywiście leży wyżej od okolic Jerycha, ale raczej nie tylko geografia jest powodem użycia obrazu wchodzenia na górę (też w 19,28; przeciwieństwo to katabaino – schodzić, zstępować w 10,30 do Jerycha!) zamiast neutralnych poreuomai – pójść (por.9,51.53; 17,11) lub „podróżować” (13,22). Zmierzając ku świątyni (por. 2,22nn.41-42nn; 4,19;), mówiąc metaforycznie zmierzają ku górze, ku niebu, ku Syjonowi, ku Bogu.

Tym bardziej uderzająca jest „wyliczanka” cierpień, jakim będzie poddany - 4 czasowniki w formie biernej w czasie przyszłym - Syn Człowieka i co się z nim stanie: narody (ludzie) go zabiją. Ciąg przyszłych wydarzeń zamyka czasownik „powstać”. Tylko ubiczowanie (być może też wydanie) może się kojarzyć z karą i wyrokiem prawnym. Poprzednie: wydrwienie (por. 22,63n – strażnicy u arcykapłana; 23,11 - Herod z żołnierzami; 23,36 – żołnierze po ukrzyżowaniu), znieważenie (zelżenie, zhańbienie) i oplucie są opisem „bezinteresownego” znęcania się, a następujące po nich zabicie – zbrodnią morderstwa. To ludzie uczynią człowiekowi. (Por. też wypowiedź Jezusa w 22,37: został człowiekiem „bezprawnym” – anomos, wyjęty spod praw, którymi kierować się powinni ludzie.) Z tzw. pierwszej zapowiedzi śmierci i zmartwychwstania w 9,22 (por. poniżej miejsca o Synu Człowieka) wspólny jest tylko czasownik „zabić”, tam w stronie biernej. Czasownik „cierpieć” – pathein został tu zinterpretowany, a jego wymowa zintensyfikowana. Stronę czynną mają też: „zabić” -„narody” to jedyny możliwy podmiot - oraz „powstać”, gdzie aktywnym podmiotem jest Jezus (w 9,22 – bierne „musi być wzbudzony”). Fakt zmartwychwstania nie jest szczególnie wyróżniony w ciągu wydarzeń.

O hios tou anthropou - Syn Człowieczy (dosł. syn człowieka) – to mocno ugruntowane w tradycji ewangelicznej określenie Jezusa. Tytuł ten, choć najpewniej nawiązuje do postaci z Dn 7,13 jest chrześcijańskim tytułem Jezusa i występuje w słowach przypisywanych ziemskiemu Jezusowi. Oznacza wszystko to, co Bóg w człowieku Jezusie czyni dla świata. W Łk: 5,24 – S.Czł. ma władzę Boga odpuszczania grzechów w scenie uzdrowienia sparaliżowanego; 6,5 – S.Czł. jest Panem sabatu na przykładzie Dawida (!por. zawołanie ślepca – Synu Dawida!) i jego towarzyszy, którzy jedli zakazany chleb z ołtarza; 6,22 – błogosławieństwo prześladowanych z powodu S.Czł.; 7,24 – przychodzący S.Czł. nie zaakceptowany przez jemu współczesnych, bo je i pije, przyjaźni się z celnikami i grzesznikami; 9,22 – w tzw. pierwszej zapowiedzi: S.Czł. musi wiele cierpieć i być odrzucony przez starszych, arcykapłanów i uczonych w Piśmie i zabity i trzeciego dnia wzbudzony, przedtem gromił (!9,21) uczniów i zakazał mówić o tym, że uważają go za Chrystusa, Syna Boga (9,20); 9,26 – S.Czł. będzie wstydził się wstydzących się jego i jego słów, gdy przyjdzie w chwale swojej i Ojca i aniołów na sąd; 9,44 – S.Czł. będzie wydany w ręce ludzi; [9,56 – S.Czł. nie przyszedł gubić dusze ludzi, lecz zbawić – w greckim tekście jest jednym z wariantów]; 9,58 – S.Czł. nie ma gdzie położyć głowy w kontekście chęci naśladowania go; 11,30 – S.Czł. stanie się znakiem jak Jonasz; 12,8 – kto mnie wyzna przed ludźmi, tego i S.Czł. wyzna przed aniołami Boga; 12,10 – każdy kto powie słowo przeciwko S.Czł. będzie mu odpuszczone, kto bluźni przeciwko Duchowi Świętemu, temu nie będzie; 12,40 – S.Czł. przyjdzie w godzinie, której nie rozważacie; 18,8 – czy S.Czł. znajdzie wiarę (por. 42,b!) na ziemi, gdy przyjdzie, to nauka z podobieństwa o sędzi i wdowie; 17,22nn 4x  – w mowie do uczniów o dniu S.Czł.; 19,10 – przyszedł S.Czł szukać i zbawić to co zgubione; 21,27 – gdy zaczną się znaki .... ujrzą S. Czł. przychodzącego z siłą i chwałą wielką;  21,36 – S.Czł. jako Sędzia ostateczny, przed którym wszyscy staną; 22,22 – postanowione jest, że S.Czł. odchodzi, ale biada człowiekowi temu, przez którego jest wydany; 22,48 – Judaszu, pocałunkiem S.Czł. wydajesz; 22,69-70 – S. Czł. jest Synem Boga, siedzieć będzie po prawicy mocy Boga; 24,7 – mężowie przy grobie przypominają kobietom, co mówił Jezus: S.Czł. musi być wydany w ręce ludzi grzesznych i ukrzyżowany i trzeciego dnia powstanie.

 

Wypowiedź z 9,45 o tej mowie - słowach Jezusa o wydaniu Syna Człowieczego: „nie pojęli i została-zapieczętowana przed nimi, aby nie rozumieli”, została rozbudowana w w.34abc o te (domyślnie) napisane oraz te powiedziane wzmacniając efekt totalnego „nie-poznania” i niezrozumienia obejmującego całą przekazywaną tradycję („nic z tych” w 34a ostro kontrastuje z „wszystkie te” z 31c), której centrum stanowią słowa Jezusa, szczególnie te o cierpieniu i zabiciu go. Dwunastu wybrańców pojmowało z centralnego poselstwa jeszcze mniej niż szerszy krąg uczniów.

 

Synu Dawida! - to jedyne takie zawołanie w Łk. Błagający o zmiłowanie ślepiec antycypuje w swej wierze to, co Jezus wyjaśnia w 20,41-44 powołując się na Ps 110,1: Chrystus, czyli oczekiwany Mesjasz, to Pan i nie może być Synem Dawida.

            Wiara, która zbawia, nie polega na wytrwałości i wysiłku woli człowieka, ale na tym, że tylko w Jezusie ślepiec „widzi” Pana i nie ustaje w błaganiu go o litość, które po wyzwoleniu przeradza się w wielbienie.

 

Jeśli dwunastu przedstawia nowy lud Boga, to w.31a i w.43c tworzą piękną klamrę. Kościół tkwiąc w totalnym niepoznaniu i ślepocie doświadcza zbawienia i przemienia się w lud patrzący – w tekście greckim partycypium nie ma dopełnienia (możliwe że idon z 43c tworzy klamrę z idou z w.31b), który wielbi Boga. Ideałem wierzącego – członka wiernego ludu Boga - jest ślepiec żebrak, człowiek na marginesie, „nieaktywny”. Nie dwunastu ani tym bardziej nie „przewodzący”, „idący na przedzie”. On szuka zbawienia w Jezusie, który zostanie umęczony i zabity i zmartwychwstanie - w w. 33b i 40a występuje ten sam rdzeń dla „powstać” z martwych i „stanąć” po drodze. On jest Panem i On zbawia. Kościół idzie do Jerozolimy, nie da się w jego poselstwie (por. Łk 24,7-8) i wielbieniu Boga pominąć mordu świata na Bogu: cierpienia, ofiary i zmartwychwstania Jezusa człowieka, bo to właśnie jest zbawieniem dla całego świata, począwszy od Jerozolimy, i to jest zapisane w Pismach (por. Łk 24,25-27.44-47). Misją Kościoła – a zwłaszcza tych, którzy przewodzą (zwraca uwagę apangellein – przekazywać, obwieszczać w 37a, które ma ten sam rdzeń co ewangelia oraz ten sam rdzeń ago – prowadzę, przewodzę w participium pl. w w.39a – „prowadzący-na-przedzie” i inf. aor. pass. w w.40a – „(by) był przyprowadzony”) – nie jest wydawanie rozkazów (epitimao w 39a: to rozkazuję, zarządzam, polecam, mocą autorytetu i władzy, też upominać, zganić) i uciszanie krzyku o zmiłowanie Boga, ale przyprowadzanie krzyczącego człowieka do Jezusa.

Tekst grecki:

  31   Paralabw.n de. tou.j dw,deka ei=pen pro.j auvtou,j\

 

       ivdou. avnabai,nomen eivj VIerousalh,m(

       kai. telesqh,setai pa,nta ta. gegramme,na dia. tw/n profhtw/n tw/| ui`w/| tou/ avnqrw,pou\     

32      paradoqh,setai ga.r toi/j e;qnesin

       kai. evmpaicqh,setai

       kai. u`brisqh,setai

       kai. evmptusqh,setai

33      kai. mastigw,santej avpoktenou/sin auvto,n(

       kai. th/| h`me,ra| th/| tri,th| avnasth,setaiÅ  

 

34   kai. auvtoi. ouvde.n tou,twn sunh/kan

    kai. h=n to. r`h/ma tou/to kekrumme,non avpV auvtw/n

    kai. ouvk evgi,nwskon ta. lego,menaÅ

 

35   VEge,neto de. evn tw/| evggi,zein auvto.n eivj VIericw.

    tuflo,j tij evka,qhto para. th.n o`do.n evpaitw/nÅ

36   avkou,saj de. o;clou diaporeuome,nou evpunqa,neto

           ti, ei;h tou/toÅ

37   avph,ggeilan de. auvtw/|

           o[ti VIhsou/j o` Nazwrai/oj pare,rcetaiÅ

38   kai. evbo,hsen le,gwn\

           VIhsou/ ui`e. Daui,d( evle,hso,n meÅ  

39   kai. oi` proa,gontej evpeti,mwn auvtw/|

        i[na sigh,sh|(

    auvto.j de. pollw/| ma/llon e;krazen\

                  ui`e. Daui,d( evle,hso,n meÅ

40   staqei.j de. o` VIhsou/j evke,leusen auvto.n avcqh/nai pro.j auvto,nÅ

    evggi,santoj de. auvtou/ evphrw,thsen auvto,n\  

41                 ti, soi qe,leij poih,swÈ

o` de. ei=pen\

                  ku,rie( i[na avnable,ywÅ

42   kai. o` VIhsou/j ei=pen auvtw/|\

                  avna,bleyon\ h` pi,stij sou se,swke,n seÅ  

43   kai. paracrh/ma avne,bleyen

kai. hvkolou,qei auvtw/| doxa,zwn to.n qeo,nÅ

kai. pa/j o` lao.j ivdw.n e;dwken ai=non tw/| qew/|Å