1Kor 9,16-23
Tłumaczenie:
16 Jeżeli bowiem ewangelizuję,
nie jest mi [to] chlubą,
koniecznością bowiem mi (na mnie) ciąży,
biada! bowiem mi jest,
jeżeli nie ewangelizowałbym.
17 Jeśli bowiem nieprzymuszenie to robię,
zapłatę mam,
jeśli zaś przymuszenie,
zarząd-domu [miałem]-powierzony
18 Co więc moją jest zapłatą?
aby[m] ewangelizując bezkosztową przedkładał ewangelię
ku nieużywaniu mocy (władzy) mojej w ewangelii.
19 Wolnym bowiem będąc od wszystkich* wszystkim* samego-siebie zniewoliłem,
aby[m] ich więcej (większą liczbę) zyskiwał.
20 I stałem-się Żydom jak Żyd,
aby[m] Żydów zyskiwał;
tym pod zakonem** jak [ten] pod zakonem**,
nie będąc sam pod zakonem**,
aby[m] tych pod zakonem** zyskiwał;
21 bezzakonnym** jak bezzakonny**
nie będąc bezzakonnym** Boga,
lecz w-zakonie-[będący]** Chrystusa,
aby[m] zyskiwał bezzakonnych**.
22 Stałem-się słabym słaby,
aby[m] słabych zyskiwał;
wszystkim* [ludziom] zostałem wszystkim*,
aby[m] na-wszystek*-[sposób] jakichś [ludzi] zbawił.
23 Wszystko* zaś czynię dla ewangelii,
aby[m] współudziałowcem jej stał-się.
Uwagi do tłumaczenia:
-16c: ananke – (wyższa) konieczność, przymus, przeznaczenie, dotkliwy los, udręka, coś nieuniknionego, związanego z cierpieniem, trudność, problem, spętanie, ograniczenie;
-16c: epikeimai – dosł. leżeć na, przyciskać (do dołu), uciskać, pchać, napierać, być natarczywym, gwałtownym
-17ac: ekon i antonim akon nie są przysłówkami, lecz participiami czynnymi w funkcji przymiotnika; ekon to dosł. jako ten dobrowolnie coś robiący, będący dobrowolnym, robiący coś z własnej, nieprzymuszonej woli, chętnie i świadomie, z ochotą i rozmysłem; oba podkreślają aktywne działanie, nie tylko jakiś stan umysłu
-17d: pepisteumai to 1 os. sing. strony biernej od pisteuo – wierzę, ufam, zawierzam; gramatycznie apostoł jest podmiotem, a nie oikonomia (– zarządzanie gospodarstwem domowym, majątkiem, kierowanie, administrowanie, organizowanie), które występuje w Akk.; jak zapłata w 17b;
-18b: adapanon to forma przymiotnikowa w Akk.; istnieje czasownik dapanao – wydawać pieniądze, wydatkować, ponosić wydatki, koszty; też narażać na wydatki, zużywać, wyniszczać
-18b: od czas. tithemi, dosł. kłaść, położyć, stawiać, umieszczać, umiejscawiać, wkładać, wstawiać, zasadzić, zdeponować, ustanowić, zarządzić
-18c: katachraomai – używać, czynić z czegoś użytek, zużyć, spożytkować, posługiwać się czymś; por. w.15a
-18c: eksousia to możność rozporządzania i decydowania, władza, siła, potęga, uprawomocnienie; por. Rz 13
-19a: Gen. panton i Dat. pasin gramatycznie mogą oznaczać osoby (masc.) i rzeczy (neutrum), lepiej tłumaczyć osobowo, bo tous pleionas w 19b to comparativus Akk. masculinum; także poniższe przykłady to „grupy” osób
-19bd 21c 22b: kerdaino to zyskuję przede wszystkim w znaczeniu osiągania zysków, np. z działalności handlowej; odnoszę korzyści, zarabiam, uzyskuję coś, nabieram np. znaczenia, przybywa mi np. majątku; dalsze znaczenie to wykazuję się sprytem, przebiegłością, chytrością
-21abc: anomos i ennomos to formy przymiotnikowe (rzecz. to nomos – prawo, zakon Mojżesza, to co słuszne, właściwe, obyczaj, zasada, ustawa) w funkcji rzeczowników osobowych; anomoi w NT często oznacza po prostu pogan, czyli wszystkich nie-Żydów; ennomos to zgodny z prawem, zakonem, trzymający się zakonu, legalny, prawomocny, słuszny
-22ab: asthenes to słaby, osłabiony, bezsilny, nędzny, marny, nic nie mogący, chory
-23a: dia to euangelion; dia z Akk. – ze względu na, z powodu, na rzecz, za przyczyną
-23b: synkoinonos to ktoś dzielący z kimś coś, mający/ biorący w czymś udział, partycypujący, uczestniczący w czymś, towarzyszący czemuś
Struktura, kontekst, najważniejsze pojęcia i motywy:
Zwraca uwagę osobisty i emocjonalny charakter wypowiedzi konsekwentnie prowadzonej w 1os. l.poj. od w.15 do 23 i 26-27. Wcześniej apostoł bardziej fragmentarycznie posługuje się wyłącznie własnym przykładem lub sądem: por. 8,13- 9,3; 7,40.35.32.29.25n.12.6-8; 6,12.5; 5,9-12; 5,3; wyróżnia się 4,14-21; 4,3n; 3,10.1-2; 2,1-4; 1,14-17. Wyróżnia się też ciąg uzasadniającej i wzmacniającej partykuły gar – 5x bowiem, wszakże, w 16acd 17a i 19a, który został zarzucony w rozwinięciu „idei” zniewolenia będąc wolnym (douloo – to główny czasownik w w.19 połączony z Dat. pasin – wszystkim*) od w.20.
Rzadko spotyka się tak kunsztownie zbudowane wypowiedzi, jak w.20-23: -4x Dat. pl. i 4x Nom. sg (w 20c domyślnie) na określenie 4 grup ludzi (tworzą jakby 4 „strofy”), jak którymi lub którymi stał się apostoł + podsumowujące „wszyscy”* w Dat. w 22c; -4x wskazujące na cel i sens hina – aby z czasownikiem kerdaino – zyskuję, wraz z odpowiadającym Datiwom Acc. pl. + podsumowujące hina z czasownikiem sodzo – zbawiam, interpretującym zyskiwanie, w 22d, przy czym, podobnie jak Dat. pl do 19a, zdania podrzędne hina nawiązują bezpośrednio do 19b. W podsumowującym 22cd nie ma mowy o zyskiwaniu wszystkich*, lecz „jedynie” tinas - jakichś, pewnych, niektórych
„Strofy” 2 i 3, charakteryzujące się 9-ciokrotnym występowaniem pojęć pokrewnych z rzecz. nomos**, są rozszerzone o konstrukcję „nie będąc ...”, co również nawiązuje do egzystencjalnego partycypium on – będący w 19a. Bycie wolnym oznacza nie-bycie pod zakonem**, nie-bycie pozbawionym zakonu** Boga. Z kolei w ich obrębie wyróżnia się dalsze rozszerzenie „lecz w-zakonie-[będący] Chrystusa**” (niedające się na polski przetłumaczyć osobowo i przymiotnikowo ennomos** Christou). Gdyby przyjąć podsumowującą 22cd za „strofę” 5, to właśnie uzupełnienie w 21c znajduje się w centrum!
„Strofa” 4. mówiąca o „słabych” wyróżnia się powtórzeniem czasownika „stawać się” oraz brakiem partykuły porównawczej hos – jak, co wskazuje na prymarne utożsamienie apostoła z tą grupą. Najbliższym kontekstem jest tu rozdział 8 wzywający do powściągnięcia własnej pychy poznania i władzy i niejedzenia mięsa ofiarniczego w świątyniach pogańskich ze względu na słabych braci, którzy mogą popełnić tym samym bałwochwalstwo, co skończy się ich zgubą (szczególnie 8,9-13; por. też 1,27; 2,3; 4,10; 10,14nn; 12,22).
W.23 zamyka klamrą temat ewangelii – 16ae (też tworzy wewnętrzną klamrę) oraz klamrowe i paralelne 18bc, a także temat stawania się apostoła - 20a i 22a, które okazują się ze sobą nierozerwalnie splecione.
Próba podsumowania:
Co apostoł tak usilnie uzasadnia? Swoją wizję ewangelii i jej egzystencjalnej, a więc daleko wykraczającej poza samo jej – zwłaszcza pierwsze - głoszenie, reprezentacji w świecie: nie z pozycji siły, władzy, mądrości, poznania, wywyższania się, sukcesu, nie w oczekiwaniu czegoś adekwatnego w zamian, lecz w wolności posłuszeństwa Chrystusowi: w słabości, cierpieniu, niewoli, wyrzeczeniu się siebie, bez oczekiwania na sukces. Tylko tak „przedłożona” w świecie ewangelia daje możliwość zbawienia wszystkich ludzi.
Tekst grecki:
16 eva.n ga.r euvaggeli,zwmai(
ouvk e;stin moi kau,chma\
avna,gkh ga,r moi evpi,keitai\
ouvai. ga,r moi, evstin
eva.n mh. euvaggeli,swmaiÅ
17 eiv ga.r e`kw.n tou/to pra,ssw(
misqo.n e;cw\
eiv de. a;kwn(
oivkonomi,an pepi,steumai\
18 ti,j ou=n mou, evstin o` misqo,jÈ
i[na euvaggelizo,menoj avda,panon qh,sw to. euvagge,lion
eivj to. mh. katacrh,sasqai th/| evxousi,a| mou evn tw/| euvaggeli,w|Å
19 VEleu,qeroj ga.r w'n evk pa,ntwn pa/sin evmauto.n evdou,lwsa(
i[na tou.j plei,onaj kerdh,sw\
20 kai. evgeno,mhn toi/j VIoudai,oij w`j VIoudai/oj(
i[na VIoudai,ouj kerdh,sw\
toi/j u`po. no,mon w`j u`po. no,mon(
mh. w'n auvto.j u`po. no,mon(
i[na tou.j u`po. no,mon kerdh,sw\
21 toi/j avno,moij w`j a;nomoj(
mh. w'n a;nomoj qeou/ avllV e;nnomoj Cristou/(
i[na kerda,nw tou.j avno,mouj\
22 evgeno,mhn toi/j avsqene,sin avsqenh,j(
i[na tou.j avsqenei/j kerdh,sw\
toi/j pa/sin ge,gona pa,nta(
i[na pa,ntwj tina.j sw,swÅ
23 pa,nta de. poiw/ dia. to. euvagge,lion(
i[na sugkoinwno.j auvtou/ ge,nwmaiÅ
Iwona Slawik