Tekst kazalny J 1,29-34
Tłumaczenie:
29 Następnego dnia ogląda Jezusa przychodzącego* naprzeciw niego
i mówi:
Zobacz! Baranek Boga
Usuwający grzech świata
30 Ten-to jest,
o którym ja mówiłem:
za mną przychodzi* mężczyzna
który przede mną stał-się
bo pierwszy [ode] mnie był
31 I ja nie wiedziałem [o] nim
lecz by objawiony-był Izraelowi
dla tego przyszedłem* ja w wodzie chrzczący
32 I świadczył Jan mówiąc:
Bo widziałem Ducha zstępującego jak gołębica z nieba
i pozostawał na nim
33 I ja nie wiedziałem [o] nim
lecz [ten]-który-posłał mnie chrzcić w wodzie
ten-ów mi mówił:
na tym [na którym] jeśli zobaczyłeś Ducha zstępującego i pozostającego na nim
ten-to jest Chrzczący w Duchu Świętym
34 I ja zobaczyłem i zaświadczyłem
bo ten-to jest Synem Boga
Objaśnienia do tłumaczenia:
-w.29a: epaurion to charakterystyczne dla J określenie czasu w opowiadaniu, por. J 1,29.35.43; 6,22; 12,12, między opowiadanymi wydarzeniami zaznaczony jest wyraźny odstęp czasu
-w.29c: Baranek; właśc. jagnię rodz. męskiego
-w.29d: airo – dosł. chwytać, wziąć, podnieść, też: zabierać, usuwać (w gwałtowny sposób por. J 19,15), wynieść, znieść, wymieść, zmyć, przejąć – por. J 11,48
-w.30a: niezwyczajne jest użycie przyimka hyper z „mówić”, właśc. znaczy „na rzecz którego”, „ze względu na którego”, „za którego” (por. 6,51; 10,15 i in.); inne wersje tego tekstu podają zwykłe peri ou – „o którym”; być może zaznacza brak dystansu między mówiącym i „przedmiotem” mówienia
-w.30c: opiso– z tyłu, za i emprosten w w.30d – przed, z przodu, a także protos w w.30e - ktoś, kto jest z przodu, przed, jest pierwszy to określenia zarówno przestrzenne, jak i czasowe
-w.30c: tłumaczę mężczyzna, bo aner to neutralne, zwykłe określenie dojrzałego płciowo (takiego, który może mieć żonę i dzieci) mężczyzny – por. 1,13; 4,16-18; „mąż” po polsku kojarzy się z jakimś heroizmem, „męstwem bycia”
-w.31a: w plusquampf., czyli wcześniej, przedtem nie wiedziałem; od czasownika oida , który ma zbliżone znaczenie, ale inny rdzeń niż ginosko tłumaczone jako poznać, znać
-w.31b: faneroo - pokazać, ujawnić, odsłonić, sprawić że będzie znane, oczywiste, widoczne; że podmiotem jest tu Jezus, wiadomo z poprzednich form gramatycznych: przede wszystkim Acc. „[o] nim” w 31a (faneroo kontrasuje z „nie wiedziałem), ale też „który” w 30c, „mężczyzna” w 30b, „ten-to” w 30a
-w.31c: dia touto odpowiada na pytanie dlaczego? po co? tu wyjaśnia poprzednie zdanie celowe
-w.32b: pf. od teaomai, inny czasownik niż blepo w w.29a, choć ma zbliżone znaczenie postrzegania czegoś wzrokiem; zauważyć, zarejestrować
-w.32c: meno znaczy pozostawać na danym miejscu (nie przemieszczać się), przebywać gdzieś raczej na stałe, trwać nieprzerwanie, kontynuować, wytrzymywać, zatrzymywać się, też: mieszkać, odpoczywać, bawić gdzieś, żyć; ciekawe byłoby tłumaczyć „zamieszkał na nim” w nawiązaniu do bezpośrednio potem opowiedzianej sceny i pierwszych w Ew. Jana słów skierowanych do Jezusa: „Rabbi, gdzie mieszkasz (pou menis)” (por. w.38.39 – 3x)
-w.33d: aoryst od orao – jeszcze inny czasownik na oglądanie, widzenie, patrzenie, postrzeganie oczami, nawiązując do tego w w.29c tłumaczę „zobacz!” (zamiast „oto”), bo ide może być imperatywem od orao, co nie zmienia tu znaczenia jako wyraźnego wskazania, uroczystego oznajmienia, wezwania do oglądania: „spójrz”, „popatrz” – por. 1,29.36; por. też 1,46.47; 3,26; 5,14;
Analiza struktury i znaczeń:
Fragment można podzielić na dwie jednostki narracyjne: w.29-31 – Jan ogląda i mówi (teraz) oraz w.32-34 – Jan świadczył mówiąc (kiedyś), w obu zamieszczone są w mowie niezależnej słowa Jana. W obu częściach układ jest „piętrowy”: mowa niezależna zawiera następną mowę niezależną. W pierwszej Jan „cytuje” samego siebie: 30bcd, w drugiej domyślnie Boga (tego-który-posłał Jana chrzcić): 33de. Wszystko, co jest powiedziane, dotyczy Jezusa! Pomimo bardzo silnego „ja” Jana – 10x: w.30abcd, w.31ac, w.33abc, w.34a –wszelkie jego postrzeganie – użyto trzech różnych pojęć na widzenie: w.29a(c), w.32cd, w.34a – służy zyskaniu wiedzy o Jezusie i świadectwu. Podwójne „nie wiedziałem” (w.31a i w.33a) zamienia się w podsumowujące „zobaczyłem i zaświadczyłem” (w.34a). Znamienne jest, że w słowach Jana nie nazywa się Jezusa po imieniu, ale wszechstronnie go przedstawia! Zwraca uwagę emfatyczne 3-krotne: „ten-to jest” w w.30a – w słowach Jana na początku, w.33e – w cytowanych słowach Boga i w.34b – w słowach Jana na końcu. Klamrę całości stanowią też równorzędne gramatycznie wyrażenia: Baranek Boga (w.29c) i Syn Boga (w.34b). Ten, o którym mówi Jan i o którym mówi Bóg, określają dwa partycypia aktywne: Usuwający grzech świata – w.29c i Chrzczący w Duchu Świętym.
Przychodzenie Jana i Światłości zapowiedziane było w prologu – 1,6-11. Tak jak w naszym fragmencie powiązane jest ściśle ze świadectwem
W pierwszej części powtarza się czasownik „przychodzić” (*): w.29a – Jezus przychodzący (ptp. act. cz. teraźn.), w.30b – przychodzi mężczyzna (cz. teraźn.), w.31c – przyszedłem ja (Jan o sobie w cz. przeszłym). „Przychodzący ” po Janie jest tradycyjnym określeniem przejętym przez Ewangelię Jana – por. Mt 3,16 i Łk 3,16.
Zadziwiające jest wzajemne usytuowanie Jezusa i Jana w przestrzeni i czasie. Jezus oglądany jako przychodzący naprzeciw Jana (w.29a) przychodzi za nim lub po nim (w.30b), a jednocześnie jest tym, który stał się przed nim lub przedtem (w 30c) – przyimek emprosten rdzeniem nawiązuje do przyimka pros z w.29a - i był pierwszy lub najpierw od niego (w.30d). Bardzo mocno podkreślone jest samo istnienie, bycie mężczyzny , który przychodzi za lub po Janie, jako tego, który jest i był przed lub z przodu Jana. Powtórne podkreślenie tej „uprzedniości” („był w w.30d) świadczy o tym, że nie chodzi tylko o to, że wcześniej się urodził. Jan prawie dosłownie cytuje swoje poselstwo przedstawione w J 1,15, też w 1,17.
Tym bardziej zaskakuje wcześniejsza niewiedza Jana o nim (w.31a powtórzone w w.33a), co z drugiej strony dodatkowo uwydatnia ową totalną uprzedniość Jezusa. Niewiedza mocno kontrastuje z objawieniem, które jest celem przyjścia Jana (w.31abc).
Samo w sobie wyrażenie: Baranek Boga jest „paradoksalne” poprzez zestawienie małości i wielkości, jego małość kontrastuje z „potęgą” grzechu, Bóg ze światem (w.29c). Występuje też kontrast między niedojrzałym, małym zwierzątkiem a dorosłym mężczyzną, z kolei „zwykły” mężczyzna kontrastuje zarówno z Bogiem, jak i z „istotą preegzystentną” wobec Jana (w.30cd). Bardzo ciekawe jest tradycyjne (por. Dz 8, 32-33) odniesienie do Iz 53,7-8. Po pierwsze, tam Sługa Pana jest „jak owca” i „jak jagnię”. Tu jest Jagnięciem. Tam on sam jest poddany owemu gwałtownemu usunięciu (w Septuagincie występuje ten sam czasownik airo): usunięty zostaje sąd nad nim (nie ma prawa do sprawiedliwego sądu) oraz usunięte zostaje życie jego z ziemi! Realny i prawdziwy, nie jako porównanie, Baranek Boga sam aktywnie usuwający grzech świata to radykalizacja i „totalizacja” ofiary, także w stosunku do Iz 53,12, gdzie powiedziane jest, że nosi grzechy wielu.
W drugiej części klamrę stanowi czasownik „świadczyć” (w.32a i 34a). Treścią świadectwa jest scena zstępującego – ruch z góry na dół – i pozostającego – bezruch, spoczynek – Ducha. Wydarzenie to przytoczone jest 2 razy: w.32bc – opowiadanie Jana o tym, co widział i w.33de – cytowane przez Jana skierowane do niego słowa Posyłającego go Boga. Dopiero to właśnie kluczowe wydarzenie przezwycięża niewiedzę Jana z w.31a i 33a. Ma charakter objawienia, pochodzi bezpośrednio i tylko od Boga.
Wyróżnia się też motyw chrzczenia w wodzie w w.33b, co nawiązuje do części pierwszej – w.31c - jako misji Jana, zestawiony z chrzczeniem w Duchu Świętym - w. 33e – misją tego, kto ma na sobie Ducha. Chrzczenie Jana spełnia funkcję objawienia. Jan chrzczący wodą i Jezus chrzczący Duchem Świętym również jest przejętą przez Ew. Jana tradycją – por. Mk 1,8; Mt 3,11; Łk 3,16.
Próba podsumowania:
Widziany przez Jana przychodzący do niego Jezus to pierwsze w Ewangelii Jana realne pojawienie się ziemskiego Jezusa „na scenie świata”. Słowa Jana tym razem nie są reakcją na pytania innych (jak w 1,19-28), lecz niejako osobnym obwieszczeniem i świadectwem, które w tej scenie nie ma konkretnego odbiorcy, jedynym jest Izrael w w.31b (jedyny Dat. w tekście). Wszystko „rozgrywa się” między „ja” Jana a przedmiotem jego świadectwa - przychodzącym Jezusem i posyłającym go Bogiem. To uniwersalne świadectwo dla świata przychodzące z nieba. Odrębność i uniwersalność podkreśla też oddzielenie czasowe „następnego dnia” w w.29a, uroczyste „ide” w w.29c, wyrażenia: „grzech świata” w w.29c, „z nieba” w w.32b.
Kim jest przychodzący Jezus? Oto sedno i sens świadectwa Jana, w moim przekonaniu też sens każdego świadectwa chrześcijańskiego. Jezus przychodzi do świata jednocześnie jako młody Baranek i dorosły mężczyzna, jako człowiek z krwi i kości i jako ten, który był przedtem; jako niewinne jagnię przeznaczone na ofiarę i jako Syn Boga niosący Ducha Świętego. W ten sposób Bóg zstąpił z nieba na ziemię i świat może go poznać. To jedyne objawienie i może pochodzić tylko od Boga. W Jezusie. Prawdziwa światłość, która przyszła na świat (w.1,9) jest Barankiem na ofiarę za grzech świata. Misja Jezusa od samego początku jest bólem i zmaganiem się. To dość odległy obraz od słodkiego Jezuska w kołysce.
Tekst grecki:
29 Th/| evpau,rion ble,pei to.n VIhsou/n evrco,menon pro.j auvto.n
kai. le,gei\
i;de o` avmno.j tou/ qeou/ o` ai;rwn th.n a`marti,an tou/ ko,smouÅ
30 ou-to,j evstin u`pe.r ou- evgw. ei=pon\
ovpi,sw mou e;rcetai avnh.r
o]j e;mprosqe,n mou ge,gonen(
o[ti prw/to,j mou h=nÅ
31 kavgw. ouvk h;|dein auvto,n(
avllV i[na fanerwqh/| tw/| VIsrah.l
dia. tou/to h=lqon evgw. evn u[dati bapti,zwnÅ
32 Kai. evmartu,rhsen VIwa,nnhj le,gwn
o[ti teqe,amai to. pneu/ma katabai/non w`j peristera.n evx ouvranou/
kai. e;meinen evpV auvto,nÅ
33 kavgw. ouvk h;|dein auvto,n(
avllV o` pe,myaj me bapti,zein evn u[dati
evkei/no,j moi ei=pen\
evfV o]n a'n i;dh|j to. pneu/ma katabai/non kai. me,non evpV auvto,n(
ou-to,j evstin o` bapti,zwn evn pneu,mati a`gi,w|Å
34 kavgw. e`w,raka kai. memartu,rhka
o[ti ou-to,j evstin o` ui`o.j tou/ qeou/Å
Iwona Slawik