Tekst: Mk 12,28-34

Tłumaczenie:

28 I podszedłszy jeden [z] uczonych [Pisma], usłyszawszy [jak] oni dyskutowali, widząc,

                że dobrze odpowiedział im,

zapytał go:

                które jest przykazanie pierwsze [ze] wszystkich?

 29 Odpowiedział Jezus,

                że pierwsze jest:

                                    Słuchaj, Izraelu!

                                                  Pan Bóg nasz Pan jeden jest.

30                                              I będziesz-miłował Pana Boga twego

                                                                     z całego serca twego

                                                                    i z całej duszy twojej,

                                                                    i z całego umysłu twego (myśli twojej),

                                                                    i z całej siły twojej

31                          drugie to:

                                                Będziesz-miłował bliźniego twego jak ciebie-samego

                 większego [od] tych innego przykazania nie ma.

32 I powiedział mu uczony [Pisma]:

                  dobrze, nauczycielu, po prawdzie powiedziałeś,

                               że jeden jest

                              i nie ma innego oprócz niego

33                          i miłować go z całego serca

                                                    i z całego pojmowania (intelektu),

                                                    i z całej siły,

                              i miłować bliźniego jak siebie

                              (przeważające) obfitsze jest (od) wszystkich całopaleń i ofiar

34 I Jezus widząc,

                  że rozumnie odpowiedział,

                  powiedział mu:

                                 nie daleko jesteś od królestwa Boga.

I nikt już-o-nic-więcej [nie] odważył się go zapytać.

 

Objaśnienia do tłumaczenia:

-28a: grammateus to dosłownie ktoś „zawodowo” zajmujący się pismem, tekstem; pisarz, urzędnik kancelaryjny, też interpretator przepisów i prawa; w NT znawca pism religijnych judaizmu, zwłaszcza Tory, uprawniony do ich wykładania i do dyskusji

-28a: sydzetein – dosłownie wspólnie czegoś szukać, coś badać (syn+dzetein), dociekać, zastanawiać się, rozważać (por. Mk 9,10); też dyskutować, prowadzić spór, kłócić się, argumentować

-30d: dianoia to też zamiar, zamysł, zamierzenie, sposób myślenia

-31b: ho plesion to dosłownie ktoś, kto jest blisko, obok, w otoczeniu, towarzysz; też sąsiad

-33b: synesis to dosł. połączenie się (np. dwóch strumieni w jeden); metaforycznie oznacza pojmowanie, rozum, intelekt, zdolność kojarzenia, świadomość, mądrość

-33e: przymiotnik perissos (tu w stopniu wyższym) określa coś nadmiarowego, wyróżniającego się co do liczby, wielkości, ważności, korzyści, przydatności itd. czasownik peritteein, perissein to obfitować w coś, obdarowywać szczodrze

 

Struktura, kontekst Mk i wymowa:

Fragment ma wyraźną klamrę: zaczyna się i kończy czasownikiem „pytać”. Zwraca uwagę „wszechstronne” przedstawienie osoby pytającej Jezusa, pomimo jej anonimowości: 3 partycypia - przychodzący, słuchający, widzący (przyjmuję starszy wariant tekstu idon – widząc, nie eidon – wiedząc, por. taki sam 34ab) plus sytuacyjny genetivus absolutus (jak oni dyskutowali), plus narracyjne przedstawienie jednoznacznie pozytywnej oceny słów Jezusa (28b). Uczony jest przedstawicielem grupy dotąd zdecydowanie wrogiej Jezusowi, występującej razem z faryzeuszami (równolegle lub jako jedna grupa – 2,16; 7,1; 8,31), w przeciwieństwie do tłumów – 1,22; 11,18 - negującej jego nauczanie i postępowanie: 2,6n – odpuszczając grzechy podważa jedyność Boga, 2,16.18.24; 3,2; 7,2.5 – nie przestrzega przykazań rytualnej czystości, postu i sabatu, 3,22 – jego moc nie jest od Boga, lecz od wroga Boga. Kulminacją wrogości jest wola zabicia Jezusa – 14,1. 

Pierwszy raz uczony pyta indywidualnie i całkowicie afirmacyjnie, bez ukrytych intencji „przyłapania” Jezusa (np. 12,13n; 8,11) na błędzie i niezgodności ze słowem Boga i z wolą Boga. Odpowiedź Jezusa też jest szczera i nieprowokująca do sprzeciwu lub dalszych pytań. Cytuje 5Mojż 6,4 – najważniejsze wezwanie skierowane do całego ludu Izraela po akcie zbawienia, jakim było wyprowadzenie z niewoli egipskiej -  i 3Mojż 19,18, które to zestawienie najprawdopodobniej było znane i nauczane w ówczesnym judaizmie, zwłaszcza w diasporze (np. Hilel, Filon). Nie chodzi więc o nowość historyczną, ale o kontekst i wymowę takiego przykazania oraz konsekwencję stosowania się do niego. Przykazanie dla całego ludu (Pan Bóg nasz w 29d) w sytuacji dialogu jest wezwaniem dla każdego indywidualnie – por. nagromadzenie (7x) pochodnych zaimka osobowego „ty”. Tylko uznając te dwa, które stają się jednym, za najważniejsze i największe (już w rozdz. 7 Jezus jedno? przykazanie Boga przykazaniom i tradycji człowieka – zwłaszcza 7,9) możemy zbliżyć się do królestwa Boga – 1,15; 4,11.26.30; 9,1.43nn = życie (!); 10,14n.23-25. Uczony nie cytuje, lecz całkowicie pozytywnie (32b) parafrazuje (bez wezwania, w 3 os., infinitivus jako rzeczownik) i interpretuje: podkreśla wyłączność Boga (32d vs 29d), zamiast psychedianoia wprowadza synesis, jeszcze bardziej podkreśla przewagę miłości (perissos zamiast „większy”), a relatywizując służbę kapłanów i kult ofiarny w 33e z uczonego niejako staje się prorokiem – por. np. Oz 6,6; Iz 1,11. Przykazanie staje się uniwersalnym poselstwem o Królestwie Boga.

Warto podkreślić, że 5Mojż 6,4 zarówno w słowach Jezusa, jak i uczonego odbiega od greckiej wersji ST przekazanej w Septuagincie – tam są 3 człony, z całego serca - kardia, z całej duszy - psyche i z całej mocy (siły) – dynamis (znaczeniowo bardzo podobne do ischys z 30c i 33c). Nie chodzi więc o dokładne brzmienie i definicje pojęć, ale o przekazanie, iż miłość do Boga wypływa z i ogarnia całe jestestwo i działanie człowieka. Dla ewangelisty musiała być ważna sfera jego intelektualnych i poznawczych możliwości – Jezus też odpowiedź uczonego uznaje za postępowanie w sposób rozumny – nunechos od nus – rozum, umysł, rozsądek, rozwaga.

Przykazanie miłowania Boga i bliźniego, poprzedzone ogłoszeniem jedyności Boga jako Pana, jest ostatecznym podsumowaniem (34e) i jedynym odniesieniem wszelkich rozważań o tym, czego Bóg od nas oczekuje i co powinniśmy czynić, a także o tym, kim jest Jezus – Panem, który jest jeden, umiłowanym Synem (1,11; 9,7; 12,6: oprócz badanego fragmentu jedyne występowanie w Mk rdzenia agap...), posłanym od Boga, Chrystusem, który daje życie (por. bezpośredni kontekst 12,6.35-37 i 12, 26n).

Iwona Slawik