Komentarz egzegetyczny do tekstu Rz 11,33-36

Tłumaczenie:

33 O, [co za] głębia bogactwa i mądrości i poznania Boga!

   Jak[że] niewybadane (niepojęte) sądy jego i niewyśledzone drogi jego!

34 Kto* bowiem poznał umysł Pana?!

   Czy[też] kto* współradcą jego stał się?!

35 Czy[też] kto* najpierw-dał jemu

   i dozna-oddania-w-zamian-od niego?!

36 Bo [Że] z niego i przez niego i ku niemu wszystko (te wszystkie [sprawy])

  jemu chwała ku wiekom (na wieki), amen!

Objaśnienia do tłumaczenia:

-33b: anekseraunetos – niezbadany, w znaczeniu nie dający się zbadać i wyjaśnić w sposób zrozumiały dla ludzkiego umysłu

-33b: krima – to właściwie bardziej sama sprawa sądowa niż końcowy wyrok (por. 1Kor 6,7); coś jeszcze trwającego, nieostatecznego, coś co pozostaje do rozsądzenia; na takie znaczenie wskazywałaby też paralelna metafora dróg jako różnych sposobów postępowania; ścisły paralelizm obu wyrażeń potwierdza również przymiotnik aneksichniastos – dający się odszukać, odtworzyć, naśladować - określający drogi, który jest znaczeniowo, a nawet brzmieniowo, bardzo zbliżony do anekseraunetos

-34b: symboulos to właściwie ktoś, kto na równi z innymi (syn- razem z, wspólnie) zasiada w radzie – i wydaje zarządzenia

-35ab: obserwujemy trudną do przetłumaczenia grę słów między czasownikiem proedoken w 35a – aoryst (cz. przeszły) od złożonego pro+didomi – daję najpierw, uprzednio, przedtem, jako pierwszy – a czasownikiem antapodothesetai w 35b – futurum pass. (cz. przyszły strony biernej!) od podwójnie złożonego ant+apo+didomi – oddaję w zamian, odpłacać, zwracać należność; w obu przypadkach dopełnienie bliższe jest wyrażone w dativie zaimka autos – on: auto - jemu

-36a: Oti wprowadza mowę zależną, opinię, komentarz, może pełnić też funkcję uzasadnienia, ale nie jest tak samo mocnym uzasadnieniem, co słowo gar – bowiem, albowiem strukturyzujące wypowiedź od w.28 - 34a, 32a, 30a, 29a

Budowa i wymowa:

W badanym fragmencie mamy do czynienia z hymnem apostoła Pawła „wykrzykiwanym” na cześć Boga i Pana, który  w w.33-35 składa się z lub nawiązuje do tradycyjnych (prorockich i mądrościowych) fragmentów hymnicznych znanych ze ST, a w w.36 kończy się pawłową doksologią z użyciem „panteistycznej” terminologii (ta panta – wszystko) (por. 1 Kor 8,6).

Apostoł wyraża głębokie zadziwienie (por. podobną konstrukcję szeregu wykrzykników tis – kto!?* w 8,33nn) nad „naturą” Boga – równorzędnie wymienionymi: bogactwem, mądrością i poznaniem. 33a jest niejako nagłówkiem, do którego elementów znaczeniowo nawiązują w odwrotnej kolejności dalsze „okrzyki” podziwu. Do poznania - 33a i 34a, do mądrości – 34b, do bogactwa – 35ab. Każde z tych charakterystyk  kontrastuje z tym, co wiemy i doświadczamy, gdy chodzi o ludzkie bogactwo, mądrość i poznanie. Sądy, procesy myślowe, kryteria rozstrzygania, rozważanie, dochodzenie do decyzji, proces orzekania o winie czy niewinności - oraz postępowanie człowieka da się prześledzić, przebadać, zrozumieć, odtworzyć. Powiększanie i poszerzanie mądrości ludzkiej dokonuje się przez przyswajanie mądrości innych. Bogactwo człowieka pomnaża się poprzez kupiecką – dzisiaj powiedzielibyśmy: inwestorską – zapobiegliwość i pilnowanie dłużników.

Na nasze szczęście i zbawienie Bóg w Trójcy jest całkiem inny! Bo kontekstem tej wychwalanej  inności nie jest jego obcość, oddalenie, arbitralność czy nieprzewidywalność, wobec której człowiek pozostaje nic nierozumiejącym pionkiem. Wręcz przeciwnie: kontekstem bezpośrednim jest tu zmiłowanie (por. 9,23) oraz bezgraniczna dobroć i łaskawość (por.2,4) Boga, który w Jezusie Chrystusie i Duchu Świętym, działa dla zbawienia i życia człowieka, wszystkich ludzi (Żydów i pogan, 10,12n; 11,12) pomimo powszechnego wśród nich grzechu i nieposłuszeństwa.

Iwona Slawik