Tekst kazalny J 6,47-51

Tłumaczenie:

47 Amen, amen, mówię wam:

                 Wierzący ma życie wieczne.

48             Ja jestem chlebem* życia.

49             Ojcowie wasi jedli na pustkowiu mannę

                 i umarli.

50             Właśnie-ten jest chlebem*,

                               który z nieba (jest)-zstępujący,

                                            aby ktoś z niego jadł

                                            i nie umarł

51             Ja jestem chlebem*

                               który (jest)-żyjący,

                               który z nieba (był)-zstępujący.

               Jeśli kto je z tego chleba*,

               (będzie)-żył ku wieczności

                i chleb* zaś,

                               który Ja dam,

                ciałem moim jest za świata życie.

w.47b – niektóre manuskrypty dodają eis eme – „we mnie”

Kontekst i znaczenie:

            Wyznaczony fragment jest częścią dłuższej wypowiedzi (=odpowiedzi) Jezusa (w.43-51) na „szemranie” (=pomrukiwania, gderania) Żydów (w.41-42). Kontrowersję stanowiły słowa: „Jestem chlebem (który) był-zstępującym z nieba”, chociaż sam Jezus wtedy nie połączył w jednym zdaniu tych dwóch motywów (w.35 i w.38). Jezus jest przecież ze znanego ojca Józefa i znanej matki, a nie z nieba. Poprzedzająca nasz fragment wypowiedź Jezusa (w.43-46) dotyczy przychodzenia do Jezusa – najwyraźniej po chleb życia (por. w.35) - i jego pochodzenia od Boga i od Ojca. Z kolei obie te wypowiedzi są częścią nauczania (dialogowego?) Jezusa w Kafarnaum (w.25-58), umiejscowionego później w synagodze (w.59).

Temat chleba* i jedzenia zaczyna się już w w.6,5, gdy wielki tłum przychodzi do Jezusa i pada pytanie: skąd kupimy chlebów*, aby jedli ci ludzie. Znak (cud) nakarmienia pięciu tysięcy najwyraźniej nie wystarczył do widzenia i wierzenia w tego, którego Bóg posłał (w.30). Jezus „demaskuje” na początku dialogu w Kafarnaum motywy  tłumu: nie szukacie cudu (ani mnie, ani Boga), jedliście chleb* i nasyciliście się (w.26). Za nowy motyw w naszym fragmencie może uchodzić umieranie w kontraście do życia wiecznego (por. w.27.35.40) oraz chleb* (por. w.26.31-35.41) jako ciało do jedzenia dawane za życie świata.

Ten drugi motyw powoduje, że kontrowersja zatacza kolejny krąg: Jak jest-w-mocy ten-właśnie nam dać ciało [do] jedzenia (w.52). „Eucharystyczna odpowiedź” Jezusa o jedzeniu ciała i piciu krwi Syna Człowieka (w.53-55) kończy się podsumowującymi wszystkie dotychczasowe motywy proklamacjami: pełna społeczność z Jezusem (osiągnięcie celu szukania i przychodzenia do Jezusa w.56), jak posłał go Żyjący Ojciec, tak i On jest-żyjący, i spożywający go żyć będzie przez Jezusa (w.57), spożywający chleb* z nieba, nie jak jedli ojcowie i umarli, żyć będzie ku wieczności (w.59; por. 49ab i 51de).

Apogeum kontrowersji wokół chleba* jako ciała Syna Człowieka do jedzenia, życia wiecznego i przychodzenia do Jezusa przedstawiają w.60-66. Nawet wielu uczniów Jezusa odeszło od niego (w.66). Jezus podaje ostateczną interpretację: zstępujący chleb z nieba oddany za życie świata to ten sam, który wstępuje tam, gdzie był przedtem, u Ojca, to Duch czyni życie, nie ciało, to co im powiedział jest Duchem i jest życiem (w.62-63).

Hebrajskie słowo „amen” to w ST formuła potwierdzająca: tak, rzeczywiście tak jest, niech tak się stanie, w sytuacjach, gdy wzywano Boga (np. 1Krl 1,36; 5Mojż 27,15nn); od czasownika „aman” - być mocnym, trwałym, czymś na czym można się oprzeć, na czym można polegać. „Amen” w ewangeliach, odmiennie niż w listach, gdzie jest liturgiczną aklamacją „po”, „w reakcji na” (por.1Kor 14,16),  zawsze występuje jako słowo Jezusa „przed”, wprowadzające jego własną wypowiedź: „amen, mówię wam (tobie)”, Słowa: „amen, amen” występują w J aż w 25 miejscach (porównywalnie często w Mt) i – co charakterystyczne i właściwe tylko dla J - zawsze w takiej podwójnej, wzmocnionej postaci, w dialogach (np. 1,51; 3,3nn; 13,38) i w dłuższych wypowiedziach (np. 10,1.7; 12,24; 14,12).

Amen oznaczające godne zaufania, stałe i niewzruszone zapewnienie, wiąże się znaczeniowo z participium l.poj.: „wierzący” w.47b. Podkreśla zarówno indywidualizm wiary, jak i jej aktywny charakter. Już  w 3,11-21, na koniec „rozmowy” z Nikodemem, Jezus mówi o wierzącym w Syna Człowieczego zstępującego i wstępującego do nieba mającym życie wieczne. Wierzący nie zginie (=nie umrze), bo nie będzie sądzony. Podstawą wiary są słowa Jezusa i miłość Boga do świata (por. 6,51h). Tam Jezus odwołuje się do „ziemskiego” życia (por. 3,12) przypominając jego początek, urodzenie się człowieka, tu używa „metafory” czegoś tak podstawowego i niezbędnego do życia jak chleb* – pokarm do jedzenia. Jesteśmy zbawieni przez narodzenie z Ducha (3,3-8) i jedzenie chleba* z nieba – Jezusa Chrystusa Syna Boga. Podobną funkcję pełnią motywy wody do picia – Jezus daje wodę życia wiecznego (por. 4,14; 6,35; 7,37-38). Z takim samym świadectwem Jan Chrzciciel kończy swoją misję w J: Wierzący w Syna ma życie wieczne – por. 3,35-36. Podobnie jak w 3,36 tak i w słowach Jezusa w 5,24-25 wierzenie oznacza równocześnie słuchanie słowa i głosu Jezusa, a jest to głos wzywający ze śmierci do życia!. Wierzący ma życie i zmartwychwstanie, nawet gdy umrze, będzie żył i nie umrze ku wieczności – 11,25-26! Cała ewangelia po to została spisana: byśmy wierzyli w Jezusa Chrystusa Syna Boga i jako wierzący mieli życie w imieniu jego (20,31). Życie indywidualnego (każdego) wierzącego i życie świata tworzą w naszym fragmencie piękną klamrę zbawienia – w.47b i 51h.

Zwraca uwagę czas teraźniejszy: „ma życie wieczne” w kontraście do czasu przeszłego: jedli i umarli (w.49ab) i czasu przyszłego: kto je, będzie-żył ku wieczności (w.51e). Zbawienie dla wierzącego jest faktem teraźniejszym i dokonanym. „Życie” jako rzeczownik w J (w podstawowej wersji tekstu) występuje też bez określenia „wieczne” – por. 1,4 – 2x; 3,36; 5,24; 5,26 – 2x; 5,29.40; 6,33 6,48.51h; 6,53.63; 8,12 – Ja jestem światłość świata, idący za Jezusem będzie miał światłość życia; 10,10; 11,25; 14,6 – Ja jestem droga i prawda i życie! 20,31 - ale nie są to jakieś dwa osobne dobra zbawcze, na teraz i na później. Po życie wieczne przychodzić należy do Jezusa (5,39-40), a wierzenie Jezusowi umożliwia usłyszenie i zobaczenie samego Ojca Posyłającego go (5,37-38). To chleb* Boga jest tym zstępującym z nieba i życie dającym światu (6,33). Zoe jest pojęciem określającym bycie i jestestwo, a nie „biologię”, ma wymiar uniwersalny, jest „atrybutem” Boga (1,4 - 2x; 5,26; 6,57.63) i różni się też od  naszego własnego „ja” (por. 12,25 psyche vs zoe). Życie wieczne nie jest przedłużeniem ani sublimacją „ziemskiego” życia, lecz całkiem inną jakością egzystencji człowieka, egzystencji z Bogiem poprzez społeczność z Jezusem, w której już nie ma umierania (por. 8,51 – kto zachowuje słowo Jezusa, nie zobaczy śmierci).

Słowa: ego eimi ho artos tes zoes – „Ja jestem chlebem życia” występują wcześniej - w 5,35 - w odpowiedzi Jezusa na przypomnienie wydarzenia jedzenia manny, która była chlebem* z nieba: nie Mojżesz, ale Ojciec Jezusa daje prawdziwy chleb* z nieba, zstępujący z nieba i dający życie światu. To jedyne ciało, które nie jest z ciała, lecz z nieba (por. 1,14; 3,6). Taki chleb* nasyca na zawsze (= na wieki), a wiara gasi pragnienie na zawsze (w.31-35). Przyjście do chleba* kończy wszelkie poszukiwanie Boga. Jedzenie tego chleba* sprawia, że nie umrzemy – w.50cd. Jedzenie chleba*, czyli przyjmowanie wiarą ofiary z ciała Jezusa (w.51) jest jedyną drogą do prawdziwego życia.

Tekst grecki:

47   avmh.n avmh.n le,gw u`mi/n(

o` pisteu,wn e;cei zwh.n aivw,nionÅ  

48   VEgw, eivmi o` a;rtoj th/j zwh/jÅ  

49   oi` pate,rej u`mw/n e;fagon evn th/| evrh,mw| to. ma,nna

    kai. avpe,qanon\  

50   ou-to,j evstin o` a;rtoj

           o` evk tou/ ouvranou/ katabai,nwn(

                  i[na tij evx auvtou/ fa,gh|

                  kai. mh. avpoqa,nh|Å  

51   evgw, eivmi o` a;rtoj

           o` zw/n

           o` evk tou/ ouvranou/ kataba,j\

   eva,n tij fa,gh| evk tou,tou tou/ a;rtou

       zh,sei eivj to.n aivw/na(

   kai. o` a;rtoj de.

           o]n evgw. dw,sw

   h` sa,rx mou, evstin u`pe.r th/j tou/ ko,smou zwh/Ja

Iwona Slawik