Komentarz egzegetyczny do tekstu: 1 Kor 2,1-10

Tłumaczenie:

1. I ja, gdy przyszedłem do was, bracia, przyszedłem nie z niezwykłą mową i mądrością, gdy ogłaszałem wam tajemnicę Boga.

2. Nie uznałem (bowiem) [za potrzebne] wiedzieć o czymś wśród was poza Jezusem Chrystusem i to [o] tym, który został ukrzyżowany.

3. I w słabości i w strachu i z wielką niepewnością byłem u was, 4. a moja mowa i moje nauczanie [opierały się] nie na przekonujących słowach mądrości [ludzkiej], lecz na wykazywały Ducha i moc, 5. żeby wasza wiara nie była w mądrość ludzi, lecz w moc Boga.

6. Mądrość (zaś) głosimy wśród dojrzałych,

      mądrość (zaś) nie tego eonu ani przemijających władców tego eonu;

7.   lecz głosimy mądrość Boga,

        ukrytą w tajemnicy,

       którą Bóg przed wiekami przeznaczył na chwałę waszą,

8.    której nie rozpoznał żaden z władców tego wieku;

       jeśliby (bowiem) rozpoznał, nie ukrzyżowaliby Pana chwały.

9. Ale tak jak zostało napisane:

            których oko nie zobaczyło a ucho nie usłyszało

            i [co] nie wzniosło się do ludzkiego serca,

            tak wiele Bóg przygotował swoim ukochanym.

10. Nam (bowiem) Bóg odsłonił [to] przez Ducha;

Duch (bowiem) bada wszystkie [rzeczy], również głębokości Boże.

[…] – oznaczają wyrazy, których nie ma w tekście, ale przy tłumaczeniu na język polski należy/można je dodać

(…) – wyrazy występują w tekście, ale można je pominąć ze względu na polską składnię (są zbędne)

- – oznacza wyrazy, które są tłumaczeniem jednego greckiego słowa

Uwagi:

w.1. W późniejszej tradycji tekstowej i dominującej liczbie świadków tekstowych napotykamy na wariant z to martyrion (świadectwo) zamiast to mysterion (tajemnica), które ma relatywnie wczesne poświadczenie. Przekonujący wydaje się użycia drugiego słowa powtórnie w 1 Kor 2,7, z którym dobrze współgra sposób wprowadzenia go w 2,1.

w.2,4. Przyjęte warianty tekstowe wydają się być wystarczająco uzasadnione, choć w przypadku w.4 nie wydaje się zasadne odrzucanie wariantów z anthropine (ludzka; występuje w 1 Kor 2,13 w analogicznej sekwencji), stąd słowo to jest dodane w kwadratowych nawiasach.

w.8,9. Zawierają mniej istotne warianty tekstowe. w.9. Wart rozważenia jest wariant gen. sg. zaimka autou (jego) w funkcji wyjaśniającej, choć naturalniej brzmi w tym miejscu forma acc. sg.

Kontekst/Forma/Struktura:

Listy do Koryntian są zapisem burzliwej korespondencji Pawła z założonymi przez niego zborami w greckim mieście portowym Korynt. Pierwszy z listów podejmuje szereg problemów, o których Apostoł dowiedział się od „ludzi Chloe” (hypo ton Chloe; 1 Kor 1,11) – czyli od osób dobrze zorientowanych w sytuacji w Koryncie, a od których mógł zasięgnąć informacji, pisząc w trakcie pobytu w Efezie.

1 Kor 1,10-4,21 to fragment poświęcony podziałom wśród Koryntian.

1 Kor 1,17-18 wprowadza centralny dla tej sekcji temat przeciwstawienia przesłania o krzyżu (ho logos … tou staurou) hellenistycznej mądrości wymowy (sofia logou), który jest pouczeniem dla chrześcijan w Koryncie funkcjonujących w kontekście hellenistycznych ideałów wiedzy i szkół filozoficznych, chwały i dumy z posiadanego statusu i arystokratycznego pochodzenia. 1 Kor 1,18-25 przedstawia Bożą logikę zawstydzenia tego, co przez świat jest uznawane za warte pochwały – zarówno przez Greków, jak i Żydów (1 Kor 1,24) – przez „głupie zwiastowanie” (1 Kor 1,21).

1 Kor 1,26-31 Przedstawia Bożą strategię wybrania widoczną w statusie społecznym chrześcijan z Koryntu, która znacząco odbiega od hellenistycznych ideałów. Apostoł dostrzega w tym Boży sposób działania, który ma odebrać wszelką możliwość bycia dumnym przed Bogiem z czego innego jak z działania samego Boga w Jezusie Chrystusie.

Analizowany fragment kontynuuje to przesłanie i odnosi do historii i sposobu głoszenia Bożej tajemnicy przez Pawła. Pierwsza jego część stanowi segment (1-5), natomiast druga jest tylko częścią segmentu tekstu (cały to 6-16).

Komentarz:

w.1. W drugim rozdziale 1 Kor Apostoł Paweł odnosi się do swojej działalności misyjnej wśród Koryntian. Rozpoczyna od emfatycznej elipsy – zrostu i ja/również ja (kago = kai ego), prowadząc dowodzenie od ogólności Bożego działania, przez wybór i powołanie Koryntian, przez swój sposób i styl głoszenia. Przechodzi tym samym do dowodzenia przez etos, czyli własną postawę i zachowanie. Kluczowym słowem dla charakterystyki jego głoszenia wśród Koryntian jest słowo hyperochen (dosł. górowanie, przewaga, wyśmienitość), które zostaje dookreślone przez mowę (logos) i mądrość (sofia). Apostoł głosił Koryntianom tajemnicę Boga (to mysterion tou Theou) bez wykorzystania technik oratorskich i przeintelektualizowanego przekazu – podkreśla to w drugim wersecie omawianego tekstu.

Użycie słowa tajemnica Boga podkreśla boski autorytet i pochodzenie treści głoszenia Pawła od samego Boga, niezależnie od ludzkiej mądrości, opinii i wiedzy.

w.2. Apostoł wyjaśnia charakter swojego głoszenia, opisany w w.1., jako świadomą decyzję ograniczenia się do prostego przesłania o Jezusie Chrystusie, pozbawionego niezwykłej mowy i mądrości, czyli bez retorycznych środków przekonywania i zyskiwania sympatii odbiorców (tzw. captatio benevolentiae). Sednem tajemnicy Boga dla Pawła jest tylko i wyłącznie ukrzyżowany Jezus Chrystus.

w.3-5. Trzy okoliczniki sposobu (I w słabości i w strachu i z wielką niepewnością), które określają charakter pierwszego pobytu Pawła w Koryncie wymagają dookreślenia. Najprawdopodobniej odnoszą się do wcześniej wzmiankowanego w tekście faktu, iż Paweł zrezygnował z wykorzystania technik zdobycia przychylności odbiorców najprawdopodobniej właśnie ze względu na świadomość odpowiedzialności przed Bogiem oraz niepewności co do tego, jak takie głoszenie zostanie przyjęte w mieście, w którym nie brakowało wybitnych mówców i nauk ezoterycznej mądrości. Pierwsze z określeń może odnosić się do okoliczności pobytu w Koryncie (podobnie jak w 2 Kor 11,16-29), jak i do choroby ciała (podobnie Ga 4,13-14). W każdym razie nie była to postawa pewności i zaufania we własne umiejętności, ale głoszenia Bożej tajemnicy o ukrzyżowanym Chrystusie.

Kolejne wersety wyjaśniają cel takiego głoszenia – adresaci mają budować swoją wiarę na mocy Boga, a nie na ludzkiej mądrości czy sile przekonywania. Wiara jest rozumiana jako odpowiedź na usłyszane przesłanie o Bożej tajemnicy, ukrzyżowanym [i zmatwychwstałym] Jezusie Chrystusie. W ten sposób osoba przekazująca tajemnicę Boga ma koncentrować uwagę adresatów na działaniu Boga, a nie swojej sprawności jako mówcy czy przeintelektualizowaniu przesłania, jak i nie na gnostyckim wtajemniczaniu w mądrość dla wybranych. W słowach Pawła zaskakuje obiektywizm działania Boga – jego głoszenie wykazywało Ducha i moc (apodeiksei pneumatos kai dynameos), tzn. było widać działanie tego głoszenia wśród słuchających, pomimo i wbrew ograniczeniu retorycznych technik i oprawy ludzkiej mądrości. Możliwym tłumaczeniem jest również moc Ducha, gdy odczytujemy w tym określeniu hendiadys – w każdym razie podkreślone jest widoczne działanie Boga (Duch, a nie człowiek) i jego charakter (moc, a nie siła argumentów i słów). Paweł w trakcie działania misyjnego w Koryncie głosił najprawdopodobniej w prywatnych domach albo w otwartych zgromadzeniach, bo raczej nie miał dostępu do publicznych przestrzeni – wymagało to z reguły oficjalnego patronatu. Wg relacji Dz 18,1-11 Paweł głosił początkowo w synagogach, a następnie w prywatnych domach.

w.6-8. W 1 Kor 1,18-25 Apostoł Paweł wskazuje na różnicę pomiędzy ludzkim pojmowaniem mądrości a Bożą mądrością i mocą w krzyżu [Chrystusa]. 2,6-8 podejmuje ponownie ten wątek, tym razem odnosząc go do Pawła i jego współpracowników. Tym samym jest to krytyka pod adresem tych z Koryntian, którzy cenią ludzką mądrość, status, sprawność retoryczną.

Rozpoznanie głoszonej mądrości Boga (Theou sophian) wymaga dojrzałości (en tois teleiois). Bez niej wiarygodna może się wydawać mądrość obecnego eonu albo władców obecnego eonu, o których pisze Apostoł, że są przemijające, jakkolwiek nie mogłyby się wydawać niezwykłe, wielkie i wspaniałe. Władcy obecnego eonu (archonton tou aionos toutou) oznaczają najprawdopodobniej w pierwszym rzędzie władców społecznych i politycznych, jak i stojące za nimi ponadludzkie siły.

Te władze nie rozpoznały Pana chwały (ton kyrion tes dokses) i ukrzyżowały Go, w ten sposób realizując Boży plan i zamysł, postanowiony w pre-historii. W ten sposób chwała, czyli doświadczanie natury i mocy Boga stało się udziałem wierzących w Koryncie. Boża mądrość wymaga tym samym przyjęcia zupełnie innej perspektywy i odczytania przesłania o krzyżu Chrystusa wbrew związaną z nim hańbą w kulturze grecko-rzymskiej (ukrzyżowanie jako najbardziej poniżająca i upokarzająca śmierć, zarezerwowana dla niewolników i rewolucjonistów).

w.9. Apostoł Paweł widzi w takim biegu historii zbawienia tylko i wyłącznie potwierdzenie słów z Iz 64,4, choć nie jest pewne czy nie jest to wykorzystanie motywów z pism apokryficznych – Apokalipsy Eliasza i in. Cytowany fragment opisuje wzmiankowaną wcześniej chwałę, przygotowaną dla tych, których Bóg kocha. Jest to tym samym opis przyszłej chwały, która nie będzie już ukryta pod słabościami i prostym głoszeniem, ale w pełni widoczna i przekroczy najśmielsze ludzkie oczekiwania.

w.10. Werset 10 rozpoczyna w zasadzie kolejny fragment segmentu 2,6-16. Tajemnica przyszłej chwały i prawdziwa mądrość Boga zostały objawione wierzącym przez Ducha, który odsłania głębokości Boże, czyli to, co jest poza ludzką zdolnością poznania i rozumienia. To właśnie objawia się w niepozornym głoszeniu o ukrzyżowanym Jezusie Chrystusie, czyli działanie jedynego Boga, który nie wybiera drogi ludzkiej chwały, tylko krzyż i tak prowadzi do prawdziwej chwały.

Podsumowanie:

2 niedziela po Epifanii podejmuje kwestię Bożej chwały – 2 Mż i J 2 opisują doświadczenia chwały Boga w historii Mojżesza i w trakcie wesela w Kanie Galilejskiej. Te historie opisują rodzaj teofanii, która wprawia Mojżesza i krąg uczniów w zdumienie. 1 Kor 2,1-10 jest poświęcony kwestii objawienia chwały Boga w ukrzyżowanym Jezusie Chrystusie, co jest zupełnie nie do pogodzenia z ludzkim rozumieniem chwały, mądrości i zaszczytów. Prawdziwą Bożą mądrość i objawioną chwałę mogą rozpoznać tylko ci, którzy przyjmą Boża perspektywę i nie będą budować wiary na ludzkiej sprawności i inteligencji, ale na mocy Boga, widocznej w prostym głoszeniu o ukrzyżowanym [i zmartwychwstałym] Jezusie Chrystusie.

Bibliografia:

A.C. Thiselton, The First Epistle to the Corinthians. A Commentary on the Greek Text, 2000.

M. Rosik, Pierwszy List do Koryntian, NKB.NT, NT VII, 2009.

S.J. Hafemann, Koryntian, Listy do [w:] Słownik Teologii św. Pawła, G.F. Hawthorne, R.P. Martin, D.G. Reid, 2010.