Rz 9,14-24(25-29)
(Psalm tygodnia: 31,20-25; S: Jr 9,22-23; E: Mt 20,1-16a)
Tłumaczenie:
14 Co więc powiemy?
Czy [jest] niesprawiedliwość u Boga?
Nie przenigdy!
15 Mojżeszowi bowiem mówi:
Zmiłuję-się,
[nad] kimkolwiek się-miłuję
i zlituję-się
[nad] kimkolwiek się-lituję.
16 Zatem więc nie [jest to sprawa] chcącego* ani-też biegnącego,
lecz miłującego Boga.
17 Mówi bowiem pismo faraonowi,
że ku właśnie temu wzbudziłem cię,
aby[m] pokazał na tobie moc moją
i aby zwiastowane-było imię moje na całej ziemi.
18 Zatem więc [nad] kim chce*,
miłuje-się,
[nad] kim zaś chce*,
utwardza [go].
19 Powiesz mi więc:
Co (dlaczego) więc jeszcze obwinia?
Woli bowiem jego kto się-przeciwstawił?
20 O człowiecze, doprawdy ty kim jesteś, odpowiadającym-w-sądzie Bogu?!
Czy powie materiał-do-formowania do formującego:
Czemu mnie uczyniłeś w-ten-sposób?
21 Albo nie ma władzy garncarz [nad] błotną-gliną
z właśnie tej bryły uczynić to ku czci naczynie, tamto zaś ku hańbie?
22 Jeśli zaś chcący* Bóg pokazać gniew i dać-poznać moc swoją
przyniósł w wielkiej cierpliwości naczynia gniewu przysposobione ku zgubie
23 i aby dała-się-poznać obfitość chwały jego na naczyniach zmiłowania,
które uprzednio-przygotował ku chwale?
24 [Jako] których i powołał nas nie tylko z Żydów, lecz i z narodów (pogan),
25 jak i w Ozeaszu mówi:
powołam nie lud mój [jako] lud mój i nie ukochaną [jako] ukochaną
26 i będzie na miejscu,
gdzie było-powiedziane im:
nie ludem moim wy [jesteście],
tam powołani-będą [jako] synowie Boga żyjącego.
27 Izajasz zaś krzyczy za Izraelem:
Gdyby była liczba synów Izraela jak piasek morza,
[to] resztka (pozostałość) będzie zbawiona (ocalona).
28 Słowo bowiem zakańczający i skracający uczyni Pan na ziemi.
29 I tak-jak przepowiedział Izajasz:
Jeśli Pan Zastępów nie pozostawiłby nam potomstwa,
jak Sodoma stalibyśmy się
i jak (do) Gomory upodobnilibyśy się.
Uwagi do tłumaczenia:
14b: adikia to przeciwieństwo sprawiedliwości, prawdy i prawości (por. 6,13), tzn. zło, grzech, niewłaściwe postępowanie, bezbożność, nieprawość, wszystko, co wzbudza gniew Boga – 1,18.29; 2,8; 6,13.
14c: me genoito – dosł. niech się nie stanie [to nigdy]!
15bc: eleao, eleeo – okazuję miłosierdzie, łaskę, zmiłowanie, litość; od tego: „Kyrie eleison”
15c: tłumaczę „[nad] kimkolwiek ...”, bo hos an tłumaczy się jako „ktokolwiek”, „którykolwiek”; partykuła an zaznacza jakąś warunkowość, możliwość, potencjał na przyszłość, możliwe jest też tłumaczenie: „nad którym może się zmiłuję”
15d: oiktireo – okazuję litość, współczuję, współodczuwam, bardzo mi żal, opłakuję, lamentuję
16a: trecho – biegnę, ale też wysilam się, wytężam, podejmuję trud, dążę do czegoś, posuwam się szybko naprzód, spieszę się
17d: diangello – zwiastuję, ogłaszam, proklamuję, obwieszczam
18d: skleryno – czynię upartym, uporczywym, twardym, utwardzam, hartuję, uodparniam, usztywniam
19b: memfomai – też oskarżać, czynić zarzuty, ganić, skarżyć, krytykować, gniewać się, narzekać
20a: antapokrinomai – odpowiadam, reaguję na słowa przeciwnika, sprzeczam się z kimś, słowo to ma kontekst sporu sądowego, gdzie strony przeciwne na równi przedstawiają swoje racje
21b: time i atimia – antonimy jak honor i dyshonor, cześć i hańba, zaszczyt i wstyd
22a: enenken to aoryst od fero – przynoszę, niosę, dźwigam, wytrzymuję, wydaję (np. owoce, plon), sprawiam
22b: katartizo to w pierwszym znaczeniu naprawiam, przywracam do użyteczności, odbudowuję, też przygotowuję, dostarczam
24a, 25b i 26a: kaleo to wołam, powołuję, zwołuję, nazywam, przywołuję, zwracam się do kogoś, wołam po imieniu; od tego pochodzi ekklesia – Kościół
27a: hyper z Gen. oznacza „na rzecz kogoś”, „za kogoś” np. modlić się występować, „z powodu, dla kogoś, w zastępstwie; por. 9,3
29b: sperma tłumaczę jako potomstwo; jak np. w 9,7
Wyodrębnienie tekstu kazalnego, kontekst:
Wyznaczony tekst na w.24 kończy się w środku zdania złożonego. By uzyskać jakąś zwartą stylistycznie całość, należało by czytać aż do w.29 włącznie i zakończyć przed następnym pytaniem – „refrenem” (por. [3,5]; 4,1; 6,1; 7,7; 8,31): „Co więc powiemy?” w w.30. Zakończenie na w.23 skutkowałoby utratą bardzo ważnego momentu identyfikacji „nas” wierzących z nauczaniem Pawła. Ze względu na kluczowy motyw i temat powołania rekomenduję, by czytać przynajmniej do w.26 włącznie. Początkiem mógłby być też 9,19. Wtedy być może uda się uniknąć uwikłania się w trudny temat predestynacji, gdzie łatwo o banalizację i wulgaryzację woli Boga jako arbitralnej, niezrozumiałej i okrutnej, ale traci się rozwinięcie motywu okazującego zmiłowanie Boga.
9,14-29 i tak jest „tylko” fragmentem jednego z dłuższych ciągów argumentacyjnych w Rz (por. np. podobny w stylu i w treści 3,1nn, szczególnie 3,5n), którego początek komentatorzy sytuują w 9,1, a właściwie w 9,6: bolesny i smutny fakt (por. 9,2), że są Izraelici, którzy nie uwierzyli w Chrystusa, nie oznacza, iż Słowo Boga (o logos tou theou; czasownik: lego – mówię) ponosi porażkę (ekpipto – upadam, tonę, przegrywam, zawodzę).
Apostoł w swojej mowie przewiduje (czas przyszły czasownika „mówić” w 14a i 19a!) zarówno argumenty i zarzuty, jakie mogą paść ze strony domyślnego przeciwnika, jak i te, które sformułowaliby ludzie myśląc po ludzku (por. 3,5). Odrzuca je uzasadniając słowami z Pisma, czyli słowem Boga (por. me genoito w 3,4.6; 4,31; 6,2.15; 7,7.13; 11,1.11 i następujące po tym wyrażeniu wiersze). Tą metodą też doprowadza nas - ludzi - do właściwych wniosków jak w 8,31nn i 9,30n.
Wymowa najważniejszych pojęć i motywów:
Nieprawość czy niesprawiedliwość ostro kontrastuje z okazywaniem łaski i miłosierdziem. Na czym miałaby polegać niesprawiedliwość u Boga? Że wybiera kogo chce* i powołuje, kogo chce*, przeznaczając człowieka do tego, co chce* – por. np. Jakub i Ezaw (9,11-13), faraon (w.17). Są to przede wszystkim ilustracje rzeczywistości tak trudnej do przyjęcia dla człowieka , że Bóg nie uznaje nikogo z ludzi za sprawiedliwego na podstawie tego, kim się urodził, co człowiek chce* i czyni lub do czego z trudem dąży (w.16), lecz na podstawie łaski i miłosierdzia. Każdego osądza w gniewie (1,18; 2,4n.9; 3,5) za grzech i nieprawość (por. 3,9nn), a sprawiedliwość u Boga nie polega – jak u człowieka - na przekonaniu o wybraniu przez Boga (np. 2,11), na właściwym pochodzeniu etnicznym, zasługach, dobrych uczynkach, chceniu, logice nagrody i kary (np. 4,4; 11,35) itd, lecz na wielkiej cierpliwości (w.22; por.2,4) i totalnym (por. 11,29-32) zmiłowaniu okazywanym grzesznikowi w Chrystusie (3,22-26), na powołaniu go do czci i chwały (por. 2,10; 8,18.21.30).
Człowiek (por. 2,1.3.8; 3,4)) ciągle chce, by to Bóg dostosował się do jego pojmowania sądu i sprawiedliwości – skoro taka wola Boga, to dlaczego wciąż mnie oskarża jako winną grzechu (w. 19; por.3,7) – ciągle chce zrównać stworzenie i Stwórcę, prowadzić dialog na racjonalne argumenty co do swojej grzeszności i zbawienia, zapominając, że to Stwórca jest Sędzią i Zbawicielem. Człowiek (por. 3,28; 4,6-8; 7,24), jeśli poddaje się woli Boga, tzn. zdaje się całkowicie na zmiłowanie od Boga, uznaje swą grzeszność (też poznaje, że jego chcenie* jest daremne – por. 7,15-21), wierzy w Chrystusa i wyrzeka się grzechu – przeznaczony jest nie na śmierć (por. np. 5,12), ale do życia i do chwały (por. np. 2,7; 5,21; 6,10n.23). Taka jest nasza perspektywa (w. 24 – „nas”). Bez żadnego powodu, bez żadnej naszej zasługi, z otchłani winy i zguby, właśnie tam, gdzie winniśmy być odrzuceni (w.26; por. 5,9), zostaliśmy stworzeni i przez ewangelię Chrystusa powołani do zbawienia, . Już nie na gniewie, ale na łasce dla nas okazuje się moc Boga (por. 1,16-18).
Iwona Slawik
Tekst grecki w pliku PDF.