Tekst: J 11,1(2)3.17-27(41-45)

Tłumaczenie:

1.Pewien [człowiek] (zaś) był chory

– Łazarz z Betanii, z miasta Marii i Marty, jej siostry;

2. Maria (zaś) była tą, która namaściła Pana olejkiem i wytarła jego nogi swoimi włosami

– jej brat, Łazarz, chorował.

3. Posłały (więc) siostry [posłańca/ów] do niego, mówiąc:

Panie!

(Oto) ten, z którym się przyjaźnisz, choruje.

…

17. Gdy (więc) Jezus przyszedł [[do Betanii]], dowiedział się, że Łazarz jest [pochowany] w grobie już od czterech dni.

18. Betania (zaś) była blisko Jerozolimy – około piętnastu stadiów.

19. Wielu (zaś) z Żydów przyszło do Marty i Marii, żeby je pocieszyć po [stracie] brata.

20. Marta (więc) gdy usłyszała, że Jezus przychodzi, wyszła mu naprzeciw;

Maria zaś siedziała w domu.

21. Marta powiedziała (więc) do Jezusa:

Panie, gdybyś tu był, nie umarłby mój brat.

22 lecz i teraz wiem, że o jak wiele byś [po]prosił Boga, da tobie Bóg.

23. Mówi jej Jezus:

Zostanie wzbudzony [z martwych] brat twój.

24. Mówi mu Marta:

Wiem, że zostanie wzbudzony [z martwych] w dniu wzbudzenia [umarłych] w dniu ostatnim [tego eonu].

25. Powiedział jej Jezus:

Ja jestem zmartwychwstanie i życie

– kto we mnie wierzy, nawet choćby umarł, będzie żyć,

26. a każdy, kto żyje i wierzy we mnie, nigdy nie umrze.

Wierzysz w to?

27. Mówi mu:

Tak, Panie,

 ja uwierzyłam, że ty jesteś Chrystusem, synem Boga, który przyszedł na świat.

…

41. Odsunęli (więc) kamień.

Jezus (zaś) podniósł oczy w górę i powiedział:

Ojcze, dziękuję tobie, że wysłuchałeś mnie.

42. Ja (zaś) wiedziałem, że zawsze mnie wysłuchujesz,

lecz ze względu na stojący dookoła lud [to] powiedziałem,

żeby uwierzyli, że ty mnie posłałeś.

43. A gdy to powiedział, krzyknął bardzo donośnie:

Łazarzu!

Wyjdź na zewnątrz!

44. Wyszedł na zewnątrz [grobu] ten, który zmarł,

i miał nogi i ręce związane pasami tkaniny, a twarz miał owiniętą chustą.

Jezus powiedział im:

Uwolnijcie go i pozwólcie mu odejść!

45. Wielu (więc) z Żydów, którzy przyszli do Marii i którzy widzieli te rzeczy, które [Jezus] uczynił, uwierzyło w niego.

[…] – oznaczają wyrazy, których nie ma w tekście, ale przy tłumaczeniu na język polski należy/można je dodać

(…) – wyrazy występują w tekście, ale można je pominąć ze względu na polską składnię (są zbędne)

Komentarz do tłumaczenia:

w.17. Dosłownie: „znalazł go, będącego w grobie już od czterech dni”; „znaleźć” wg USJP wymaga fizycznej bliskości z tym, co znalezione. Z narracji Jana 11 wynika, że grób był zamknięty, skoro trzeba było odsuwać kamień, więc Jezus nie mógł „znaleźć” Łazarza, tylko dowiedział się, że Łazarz został pochowany cztery dni wcześniej.

Problemy krytyki tekstu:

w. 22. Alla (lecz) jest trudne do rozstrzygnięcia – ma dobre potwierdzenie w świadkach tekstu, choć dla sensu zdania nie jest niezbędne.

Umiejscowienie fragmentu w księdze:

Fragment J 11,1(2)3.17-27(41-45) to wycięcie trzech epizodów z narracji Ewangelii Jana, 11. rozdziału. Interpretacja tych fragmentów wymaga lektury całości J 11.

J 11 to opis największego znaku (semeia) Jezusa – w czwartej Ewangelii kanonicznej znajdujemy siedem cudów, które mają mieć charakter paradygmatyczny i służyć utwierdzeniu się w przesłaniu Ewangelii o Jezusie Chrystusie (J 20,30.31).

Siódmy znak ma decydujące znaczenie – wskrzeszenie Łazarza staje się powodem śmiertelnej wrogości ze strony arcykapłanów i faryzeuszów (11,53), która prowadzi do ukrzyżowania Jezusa. Jest to jednocześnie najważniejsza ilustracja do słów z J 10,30 i spełnienie stwierdzenia z J 5,21.

Komentarz:

w.1. Łazarz to hebrajskie imię Eleazar, co znaczy „Bóg pomaga”. W tej Ewangelii napotykamy na tę postać tylko w 11. i 12. rozdziale – pozostałe Ewangelie o niej nie wspominają. Imię Łazarz znajdujemy także u Łk w rozdziale 16., lecz tam jest to imię bohatera przypowieści.

Wydaje się, że jest tu mowa o innej Betanii niż w J 1,28 – ta miałaby leżeć na wschód od Jerozolimy.

Maria i Marta występują w NT tylko w J 11. i 12. rozdziale i w Łk 10. Wydaje się, że te postaci mogłyby pełnić rolę tradentów, gwarantów prawdziwości niektórych tradycji o Jezusie, postaci identyfikowanych z imienia, powiązanych z konkretnym miejscem i zdarzeniami.

w.2. Właściwa wzmianka o namaszczeniu Jezusa przez Marię z Betanii znajduje się dopiero w J 12,3, natomiast tutaj ta informacja wyprzedza tok narracji. Dla pierwszych adresatów Ewangelii Jana postać Marii z Betanii i jej działanie, musiały być istotne. Mt 26,6-13 i Mk 14,3-9 wspominają o namaszczeniu Jezusa przez kobietę w Betanii, w domu Szymona Trędowatego, ale nie podają jej tożsamości.

w.3. Wysłanie posłańca/ów do Jezusa, świadczy o szczególnej więzi łączącej rodzeństwo z Jezusem – narrator podkreśla to w J 11,5. Przekaz skierowany do Jezusa, wskazuje na więź przyjaźni z chorującym Łazarzem. Fileis – dosł. kochasz (o bliskim przyjacielu; deskryptywnie), należałoby tłumaczyć przez słowo „przyjaźnisz się”. Te słowa należy odróżnić od J 11,5, gdzie mamy słowo eegapa (kochał).

w.17.-18. Betania miała być oddalona od Jerozolimy zaledwie 2,7 km (15 stadiów). Istotne jest celowe zwlekanie z przyjściem przez Jezusa (J 11,6) – cała sytuacja jest według narracji pod jego kontrolą. Gdy Jezus dociera do Betanii – nie wiemy skąd idzie (ogólnie wg J 11,7 – spoza Judei), dowiaduje się, że Łazarz jest już od czterech dni pochowany w grobie, czyli zmarł cztery dni wcześniej.

Wydaje się, że w judaizmie I w. n.e. istniało przekonanie, że „duch” umarłego przez trzy dni po śmierci unosi się przy ciele i powrót do życia jest jeszcze teoretycznie możliwy. Czwarty dzień oznacza w takim sensie koniec wszelkiej nadziei na zmianę sytuacji (J 11,39).

w.19. Towarzyszenie innym Żydom opłakującym zmarłych było obowiązkiem wchodzącym w skład żydowskiej pobożności.

w.20-25. Rozmowa Jezusa z Martą odgrywa w całej historii szczególną rolę – zwłaszcza J 11,25. Pierwsze słowa Marty wskazują na przekonanie, że gdyby Jezus był obecny, to uzdrowiłby Łazarza. Interpretacja drugiej części – przekonania o szczególnej więzi z Bogiem Izraela, sprawia trudności, zwłaszcza w zestawieniu z J 11,39, gdzie Marta wyklucza możliwość wzbudzenia z umarłych Łazarza. Możliwe, że w takiej formie miała to być prośba o pocieszenie i wstawiennictwo w modlitwie w czasie żałoby po zmarłym bracie.

Odpowiedź Jezusa i kolejna wypowiedź Marty odkrywają charakterystyczne dla przedstawienia Jezusa u Ewangelisty Jana nieporozumienia i komunikację na różnych płaszczyznach (ludzie nie rozumieją głębi mowy Jezusa). Marta rozumie zapowiedź wskrzeszenia, jako odniesienie do oczekiwanego wzbudzenia umarłych przy końcu historii świata. Jezus dwukrotnie podkreśla, że wzbudzenie Łazarza z martwych nastąpi tu i teraz, bo Jezus sam we własnej osobie jest życiem i zmartwychwstaniem. J 11,11 oddaje tę perspektywę, gdy Jezus mówi do uczniów, że Łazarz zasnął i On może go zbudzić ze snu – obecność Jezusa relatywizuje śmierć, obezwładnia ją.

w.26.-27. Niektórzy traktują werset 26. jako powtórzenie myśli z w. 25, chociaż jest tu wyraźnie mowa o tym, że śmierć fizyczna dla człowieka wierzącego w Jezusa nie stanowi już więcej żadnego zagrożenia. Odpowiedź Marty na postawione pytanie, zestawiona z wersetem 39. rodzi wątpliwości, czy ta postać rzeczywiście wierzy w słowa z wersetów 25. i 26. – odpowiedź Marty wydaje się dotyczyć innej płaszczyzny.

w.41.-42. Odsunięcie kamienia wskazuje na typ grobu, który zamykano zataczając przed wejście wielki kamień – Marta zgłosiła swoje wątpliwości przed odsunięciem kamienia, chcąc uniknąć konfrontacji ze śmiercią i rozkładem.

Podniesienie oczu do góry jest równoznaczne z postawą modlitewną. Treść modlitwy zaskakuje – jest to podziękowanie za wysłuchanie prośby, która nie została w historii wypowiedziana. Ewangelista Jan szczególnie mocno podkreśla świadomość szczególnej bliskości z Bogiem przez Jezusa oraz jego autorytet i misję, z jaką zstąpił na ziemię (J 1,1-18).

w.43. Na słowny rozkaz Jezusa umarły powstaje i wraca do życia. Słowo Jezusa jest potężniejsze od mocy zgnilizny i rozkładu, od odoru śmierci (11,39). To słowo budzi umarłych do życia, a śmierć jest dla niego zaledwie snem.

w.44. Zmarły, który został przywrócony do życia, wychodzi na zewnątrz, ale nie może się poruszać przez krępujące go pasy płótna i chustę, które były zwyczajowym przygotowaniem ciała zmarłego na pogrzeb.

Jezus rozkazuje uwolnić Łazarza ze wszystkich tkanin, jakimi owijano zmarłego człowieka. Łazarz odzyskuje wolność i może opuścić miejsce żałoby, rozpaczy i beznadziei. Wg J 11,9-11 był wiarygodnym świadkiem znaku, który miał miejsce i dlatego arcykapłani rozważali również zabicie Łazarza.

w.45. Chwała Boża z J 11,4 i uwielbienie Syna Człowieczego, to rozpoznanie przez ludzi jego posłannictwa, wynikającego ze szczególnej bliskości z Bogiem Izraela, które w pełni zrozumiałe stanie się poprzez śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. Wielu Żydów zostało przekonanych znakiem wskrzeszenia Łazarza z martwych i rozpoznało w Jezusie szczególne posłannictwo Boga Izraela, na które odpowiedzią była wiara.